გეოინფორმაციული სისტემები (აგრეთვე გის – გეოგრაფიული ინფორმაციული სისტემა) განკუთვნილია სივრცითი მონაცამების და მათთან დაკავშირებული ინფორმაციის (გის-ში წარმოდგენილი ობიექტების შესახებ) შეგროვების, შენახვის, ანალიზისა და გრაფიკული ვიზუალიზაციისთვის. სხვა სიტყვებით, ეს ინსტრუმენტებია, რომლებიც მომხმარებელს საშუალებას იძლევა მოძებნოს, გაანალიზოს და მოახდინოს ციფრული ბარათების, აგრეთვე ობიექტების შესახებ დამატებითი ინფორმაციის (მაგალითად, შენობის სიმაღლე, მისამართი, მობინადრეების რაოდენობა) რედაქტირება.

გეოგრაფიული საინფორმაციო სისტემები (GIS) წარმოადგენენ დედამიწაზე არსებული ობიექტების და მასზე მიმდინარე მოვლენების გაანალიზების კომპიუტერული საშუალებას. GIS ტექნოლოგიები მონაცემთა ბაზებთან დაკავშირებულ ჩვეულებრივ ოპერაციებს, როგორებიცაა ძიება და სტატისტიკური ანალიზი, გეოგრაფიული რუკის ისეთ უნიკალური უპირატესობებთან აერთიანებენ, როგორიცაა, მაგალითად, ვიზულიზაცია და სხვა.

ეს შესაძლებლობები GIS-ს ყველა სხვა საინფორმაციო სისტემებისაგან განასხვავებს და კერძო და საჯარო ორგანიზაციების ფართო სპექტრისთვის სასარგებლოს ხდის. მისი გამოყენება შეიძლება მოვლენების ახსნისას, შედეგების პროგნოზირებისას და სტრატეგიების დაგეგმვისას.

კარტოგრაფია და გეოგრაფიული ანალიზი საიხლეს არ წარმოადგენენ, მაგრამ GIS ამ ამოცანებს უკეთესად და უფრო სწრაფად ახორციელებს, ვიდრე სხვა, მანუალური მეთოდები. სანამ GIშ შეიქმნებოდა, გეოგრაფიული ინფომაციის გადაწყვეტილებების მიღებაში და პრობლემების გადაწყვეტაში გამოსაყენებლად აუცილებელი უნარები შეზღუდული რაოდენობის ადამიანებს გააჩნდათ.

დღესდღეობით GIS მრავალმილიარდ დოლარიანი ინდუსტრიაა, რომელშიც მთელს მსოფლიოში ათასობით ადამიანი არის დასაქმებული. GIS ასწავლიან სკოლებში, კოლეჯებში და უნივერსიტეტებში. ყველა სფეროში პროფესიონალები სულ უფრო მეტად აცნონბიერებენ, რომ გეოგრაფიული მიდგომებით აზროვნება და მოქმედება უფრო ხელსაყრელია.

ვეძებთ ახალი ოფისის ცასადგმელ ადგილს, ბანანების გასაზრდელად საუკეთესო ნიადაგს, თუ სასწრაფო დახმარების მანქანის ოპტიმალურ მარშრუტს, აუცილებლად გვიწევს გეოგრაფიული კომპონენტის გათვალისწინება. GIS თქვენ რუკების შექმნის, ინფორმაციის ინტეგრირების, სხვადასხვა სცენარების ვიზუალიზაციის, კომპლექსური პრობლემების გადაჭრის, ახალი იდეების წარდგენის, და ეფექტური გადაწყვეტილებების მოძებნის ისეთ შესაძლებლობებს მოგცემთ, როგორიც მანამდე არასოდეს გქონიათ.

GIS-ს იყენებენ როგორც ინდივიდები, ასევე ორგანიზაციები, სკოლები, მთავრობები და საწარმოები, რომლებსაც პრობლემების გადაჭრის ინოვაციური გზების პოვნა სჭირდებათ.

    გის შეიცავს მბმს-ის, რასტრული და ვექტორული გრაფიკის და ანალიტიკური საშუალებების შესაძლებლობებს, და გამოიყენება კარტოგრაფიაში, გეოლოგიაში, მეტეოროლოგიაში, მიწათმოწყობაში, ეკოლოგიაში, მუნიციპალურ მართვაში, ტრანსპორტში, ეკონომიკაში, თავდაცვაში.

GIS მუშაობის პრინციპი

GIS ინფორმაციას მსოფლიოს შესახებ თემატური ფენების კოლექცის სახით ინახავს და ამ ფენების ერთმანეთთან დაკავშირება გეოგრაფიის მეშვეობით არის შესაძლებელი. ამ მარტივმა, მაგრამ ძალიან მრავალფეორვანმა კონცეფციამ არაერთხელ დაამტკიცა, რომ შეუცვლელია მრავალი რეალური პრობლემის გადაჭრისას, იქნება ეს ავტომანქანების მოძრაობისთვის თვალყურის დევნება, თუ დაგეგმარების დეტალების სათანადოდ დაფიქსირება ან გლობალური ატმოსფერული ცირკულაციების მოდელირება.

გეოგრაფიული მონაცემები

ნებისმიერი გეოგრაფიული ინფორმაცია შეიცავს კონკრეტულ გეოგრაფიულ მონაცემებს (მაგალითად, განედი და გრძედი ან კოორდინატთა სისტემა) ან უფრო ზოგად მითითებებს, როგორებიცაა მისამართი, საფოსტო ინდექსი, აღწერის რაიონის სახელი, ტყის ადგილმდებარეობა ან გზის დასახელება. ავტომატური პროცესი, რომელსაც გეოკოდირება ეწოდება ზოგადი გეოგრაფიული მონაცემებიდან (მაგალითად მისამართი) კონკრეტული გეოგრაფიული მონაცემების (მრავალი ადგილისთვის) გამოყვანის შესაძლებლობას გვაძლევს. ეს გვაძლევს საშუალებას დავადგინოთ ტყის ან საწარმოს ზუსტი, ან თუნდაც რაიმე მოვლენის (მაგალითად, მიწისძვრის) დედამიწის ზედაპირზე ზუსტი მდებარეობა, და შემდეგ გავაანალიზოთ ჩვენს ხელთ არსებული ინფორმაცია.

ვექტორული და რასტრული მოდელები
გეოგრაფიული საინფორმაციო სისტემები გეოგრაფიული მოდელების ორ ფუნდამენტალურად განსხვავებულ ტიპს იყენებნ. ესენია ‘ვექტორული’ და ‘რასტრული’ მოდელები.

ვექტორულ მოდელში ინფორმაცია წერტილების, ხაზების და პოლიგინების შესახებ ინახება X და Y კოორდინატების სახით ინახება. წერტილოვანი ობიექტის (მაგალითად, ჭაბურღილის) ადგილმდებარეობის განსაზღვრა ასეთი კოორდინატებსი ერთი წყვილის მეშვეობით არის შესაძლებელი. ხაზობრივი ობიექტების განსაზღვრა (მაგალითად, გზების და მდინარეების) განსაზღვრა წერტილოვანი კოორდინატების ნაკრების მეშვეობით არის შესაძლებელი. პოლიგონური ობიექტები, მაგალითად რეალიზაციის არეალები, შიძლება ასეთი კოორდინატების მარყუჟების მეშვეობით განისაზღვროს.

ვექტორული მოდელი განსაკუთრებით წარმატებულად გამოიყენება უცვლელი ობიექტების განსაზღვრისას. მაგრამ, ცვლადი ობიექტების (მაგალითად, ნიადაგის ტიპის, ან საავადმყოფოში მკურნალობის ფასების) განსაზღვრისას, მისი გამოყენება შეზღუდულია. ასეთი დროში ცვალებადი ობიექტების განსაზღვრისას რასტრული ოდელი გამოიყენება. რასტრული გამოსახულება ქსელური უჯრედების ნაკრებია და ძალიან ჰგავს დასკანირებულ რუკას ან ნახატს.

გეოგრაფიული მონაცემების შენახვის როგორც ვექტორულ, ასევე რასტრულ მოდელებს თავიანთი უპირატესობები და ნაკლოვანებები გააჩნიათ. თანამედრობე GIS-ები ორივე მოდელს წარმატებით იყენებენ.

GIS –ის გამოყენების სფეროები

GIS ბიზნესში
ნებსმიერი ტიპის საქმიანი ინფორმაციის მისი ადგილმდებარეობის მიხედვით მართვის საშუალება იძლევა. თქვენ შეგიძლიათ დააფიქსიროთ სად არიან მომხმარებლები, განსაზღვროთ ოფისების ადგილმდებარეობა, დაგეგმოთ სამარკეტინგო კამპანიები, მოახდინოთ გაყიდვების ტერიტორიების ოპტიმიზაცია და მოახდინოთ საცალო ვაჭრობის სქემების მოდელირება. GIS იმ დამატებით უპირატესობას გაძლევთ, რომელიც დაგეხმარებათ თქვენი ფირმა წარმატებულ და კონკურენტუნარიან საწარმოდ აქციოთ.

GIS თქვენი მონაცემების უკეთესად გაგების და შეფასების საშუალებას გაძლევთ, რადგან მისი მეშვეობით შეგიძლიათ თქვენს მონაცემთა ბაზაში დაცული ინფორმაცია გრაფიკულ ფორმატში გამოსახოთ. GIS-ს მეშვეობით, სიმბოლოების, ფერების ან მონაცემთა ბაზაში დაცული მონაცემების მნიშვნელობების შეცვლის შედეგად, შეგიძლიათ თქვნი ფირმის შესახებ არსბეული გეოგრაფიული ინფორმაციაც შეცვალოთ.

GIS მიწათსარგებლობის დაგემარებაში
GIS ქალაქების, რაიონების ან სულაც ეროვნული მთავრობების მიწათსარგებლობის საჭიროებების ვიზუალიზაციისთვის და დაგეგმარებისთვის გამოიყენება.

GIS სასოფლო მეურნეობაში
GIS სასოფლო მეურნეობის ბევრ დარგებში გამოიყენება. მისი მეშვეობით შესაძლებელია სხვადასხა კულტურების მოსავლის მართვა, კულტურების როტაციის მეთოდიკის მნიტორინგის განხორციელება და ცალკეული ფერმებისთვის, ან სულაც მთელი სასოფლო-სამეურნეო რეგიონებისთვის ნიადაგების გამოფიტვის წინასწარმეტყველება.

GIS ადგილობრივ თვითმმართველობაში
ადგილობრივი მთავრობები GIS-ს მათი ყოველდღიური პრობლემების გადასაჭრელად იყენებენ. ხშირად, ერთი უწყების ან დეპარტამენტის მიერ შეგროვებული და გამოყენებული მონაცემების სხვებსითვისაც ხელმისაწვდომი და სასარგებლოა.

GIS რისკების მართვაში
GIS შეიძლება რისკების მართვაში და შეფასებაში დაგვეხმაროს, რადგან იგი გვიჩვენებს, რომელი რეგიონები შეიძლება დაზარალდნენ ბუნებრივი ან ტექნოგენური კატასტროფების შედეგად. ამის განსაზღვრის შემდეგ, მოვლენების სხვადასხვა სავარაუდო განვითარებისთვის, შესაძლებელია პრევენციული ზომების დაგეგმვა.

GIS სამხედრო საქმეში
სამხედრო ანალიტოკოსები და კარტოგრაფები GIშ-ს ძალიან ფართოდ იყენებენ, მაგალითად საბაზისო რუკების შესაქმნელად, დისლოკაციების შესაფასებლად და ტაქტიკური გადაწყვეტილებების მისაღებად.

GIS ობიეტქების დაგეგმვაში
მთელს მსოფლიოში, GIS ძალიან აქტიურად გამოიყენება ახალი ობიექტებისთვის ადგილმდებარეობის შესარჩევად ან უკვე არსებული ობიექტებისთვის ალტერნატიული ადგილმდებარეობის მოსაძებნად

GIS სატრანსპორტო გადაზიდვებში
GIS-ს გამოყენება სატრანსპორტო ინფრასტრუქტური მართვაში ან ლოგისტიკური პრობლემების მოგვარებაში დაგეხმარებათ. GIS სასარგებლოა როგორც სარკინიგზო სისტემის ან საავტომობილო გზების მდგომარეობის მონიტორინგის განსახორციელებლად, ასევე თქვენი საქონლის ან მომსახურების მიწოდებისთვის საუკეთესო მარშრუტების განსასაზღვრად.

GIS რუკების შედგენისას
GIS-ის ერთერთი ძირითადი ფუნქცია სწორედ რუკების შედგენაა. სხვადასხვა პროფესიი ადამიანები ფართოდ იყენებდ GIS-ს რათა უფრო გასაგები გახადონ სხვებისთვის გეოგრაფიული მონაცემები. GIS-ში რუკის შესაქმნელად არ არის აუცილებელი გამოცდილი კარტოგრაფი იყოთ.

GIS ელექტრო/გაზმომარაგებაში
გაზის და ელექტროკომპანიები GIS-ს ყოველდღიურად იყენებენ რუკების შესადგენად და სისტემების ინვენტარიზაციის ჩასატარებლად, ტექნიკური უზრუნველყოფის აღსარიხცად, კანონმდებლობასთან შესაბამისობის დასასგენად, დისტრიბუციის ანალიზის მოდელირებისას, ან ტრანსფორმატორების განლაგების და კრედიტების ანალიზისას

GIS და გარემოს დაცვა
GIS მნიშვნელოვნად გვეხმარება გარემოს დაცვაში. თუკი თქვენ პროფესიონალი ეკოლოგი ხართ, GIS-ს გამოყენება რუკების შესაქმნელად, სახეობების ინვენტარიზაციის განსახორციელებლად, გარემოზე ზემოქმედების შესაფასებლად ან დამაბინძურებლების კვალის მისაგნებად შეგიძლიათ. GIS-ის გარემოსდაცვითი მიზნებით გამოყენების მაგალითების ჩამოთვლა შეიძლება უსასრულობამდე გავაგრძელოთ.

GIS სატყეო მეურნეობაში
ჩვენს დროში ტყეების მართვა სულ უფრო რთული და კომპლექსური ამოცანა ხდება. GIS დახმარებით მეტყევეებს შეუძლიათ ადვილად დაინახონ ტყე, როგორც ერთიანი ეჯკოსისტემა, და მისი პასუხისმგებლობით მართვა უზრუნველყონ.

GIS გეოლოგიაში
გეოლოგები თავიანთ ყოველდღიურ მუშაობაში GIS-ს ძალიან ფართოდ იყენებენ. თქვენჩ შეგიძლიათ მისი გამოყენება გეოლოგიური მახასიათებლების შესასწავლად, ნიადაგების და სხვადასხვა შრეების გასაანალიზებლად, სეისმური ინფორმაციის შესაფასებლად ან გეოგრაფიული თავისებურებების სამგანზომილებიანი მოდელების შესაქმნელად.

GIS ჰიდროლოგიაში
GIS-ს გამოყენება სადრენაჟო სისტემების შესასწავლად, გრუნტის წყლების შესაფასებლად, წყალგამყოფების ვიზუალიზაცისთვის და სხვა მრავალი ჰიდროლოგიური მიზნებისათვის არის შესაძლებელი

GIS წყალმომარაგების/საკანალიზაციო ინდუსტრიაში
წყალომომარაგების და კანალიზაციის სფეროში GIS გამოიყენება დაგეგმვაში, საინჟინრო სამუშაოების განხორციელებისას, ექსპლუატაციაში, ტექნიკურ უზრუნველყოფაში, ფინანსური და ადმინისტრაციული ფუნქციების განხორციელებისას.